Баримтат өвийн хадгалалт хамгаалалт, хүртээмжийг сайжруулах зорилгоор хэрэгжүүлсэн төслийн хүрээнд хийгдсэн вэб сайтын энэхүү булангаар дамжуулан ном судар сонирхогчид, эртний эдлэл цуглуулагч, судлаачид нарт зориулан өөрсдийнх нь цуглуулганд хадгалагдаж байгаа ном судар, зураг зэрэг цаасан суурьтай баримтат өвийг гэмтээж муутгахгүйгээр урт хугацаанд "зөв" хадгалахад юуг анхаарах талаар мэдлэг олгох зорилготой юм.

Энэхүү зөвлөмж, аргазүйн буланг Соёлын өвийн үндэсний төвийн Соёлын биет өвийг сэргээн засварлах газраас боловсруулсан ба зөвхөн хувь иргэн, цуглуулагчдад зориулан цаасан суурьтай эд зүйлсийг хадгалахад чиглэсэн энгийн ойлголт, тусгай багаж хэрэгсэл шаардахгүйгээр өдөр тутамд хэрэгжүүлж болох зөвлөмж өгөх зорилготой болно. Мөн нэмэлт мэдлэг ойлголт өгөх зорилгоор улсын хэмжээнд мөрдөгдөж буй холбогдох зарим стандарт, зааврыг татаж авах боломжтойгоор байршууллаа.

Цаасан суурьтай баримтат өвийг хадгалахад анхаарах ерөнхий арга зүй, зөвлөмж

Хадгалалтын тохиромжтой орчин, орон зай (газар)

Ном, дэвтэр, гэрэл зураг зэргийг тавиур шүүгээн дотроо нэг дор олон тоогоор шахах, овоолон тавих үзэгдэл нийтлэг ажиглагддаг. Цаасан материал нь урт удаан хугацаанд хадгалахад эмзэг, хэврэг төрөлд хамаардаг учраас хадгалахад тохиромжтой орчин орон зай бий болгох нь энэ төрлийн эд зүйлсийг удаан хугацааны туршид аюулгүй хадгалж авч үлдэх гол хүчин зүйл нь болдог. Тиймээс дараах зүйлүүдийг анхаарах зайлшгүй шаардлагатай.

Нарны гэрлийн шууд тусгалаас тусгаарлах

Нарны гэрэлд агуулагдах хэт ягаан туяа нь химийн өөрчлөлтийг үүсгэдэг учраас ном цаасны үндсэн өнгийг гандуулж цаасны чанарыг доройтуулж өөрчлөлтөд оруулдаг. Ихэнх тохиолдолд номын нуруу хавтас нь гандсан жишээ их тохиолддог. Тиймээс аль болох номын тавиуруудыг нарны гэрэл үзэгдэхгүй байршил орчинд байршуулах, нарны хэт ягаан туяаны хурц гэрлээс тусгаарлах хөшиг татах, цонхондоо гэрэл бууруулагч наалт нааж хамгаалах хэрэгтэй. Эсвэл номоо хайрцаглах болон номын гадуур хавтас хийж хамгаалах хэрэгтэй.

Ном хадгалах орон зай

Ном нэмэгдэхийн хэрээр номын тавиуруудыг дүүргэж, хооронд нь хэт ойр бөөгнүүлж тавих нь агаарын урсгалыг хязгаарлаж чийг, тоос шорооны хуримтлал үүсгэж хөгц мөөгөнцөр, нян бактери, хорхой шавьж үүсгэх гол хүчин зүйл нь болдог. Тиймээс аль болох агаар сэлгэлт сайтай газар номуудыг хэт шахалгүй тавих нь зүйтэй.

Агааржуулалтын орон зай

Чийг бол цаасаар хийгдсэн эд блгийн зүйлсийг гэмтээх, эрсдэлд оруулах гол хүчин зүйл нь болдог. Цаас нь чийгийн нөлөөнд хөгцөрч хатуулаг шинж чанараа алдан үрчийж эхэлдэг. Тиймээс чийгшил болон дулааны хэлбэлзэл ихтэй, тогтворгүй орчинд хадгалахаас аль болох татгалзах хэрэгтэй. Ном хадгалахад тохиромжтой өрөө тасалгааны хэм нь +16^o-22^oС градус, чийгшил нь 40-60 хувь байх нь тохиромжтой гэж олон улсад үздэг. Чийгшлээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд чийг сорох үйлчилгээтэй силлика гелл гэх мэт хатаагчийг бага тунгаар тавиурууд болон номуудын хооронд уутлан хавчуулж тавих хэрэгтэй.

Босоо байрлалтай хадгалах

Тавиур, тавцан дээр орчин, зай багатай тохиолдолд номыг хөндлөн хэлбэрээр дээр дээрээс нь тавих нь хялбар байдаг. Иймэрхүү байдалтай ном хадгалах нь даралтын нөлөөнд орж үрчлээ үүсгэж, агаарын урсгалыг хязгаарлах гол хүчин зүйл нь болдог учраас номыг босоо хэлбэрээр тавин хадгалах нь зохистой арга юм. Босоо хэлбэрээр хадгалж буй тохиолдолд номын тавиурууд хотойх зэрэг гэмтэл нь номын хэлбэр өөрчлөгдөхөд шууд нөлөөлөх учраас тавиуруудын гажилт гэмтлийг бас давхар хянах нь зүйтэй.

Тоос шороо болон шавьжны эсрэг авах арга хэмжээ

Цаасаар хийгдсэн эд зүйлсийг гэмтээх эрсдэлд тоос шорооны бохирдол голлон нөлөөлдөг. Номын гадаргуу хэсэгт хуримтлагдсан тоос шороо нь хөгц мөөгөнцөр, шавьж үүсэх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг. Цаасны төрлийн шавьж нь номын завсраар орж цаасыг нүхлэн бэх, будагны хэсгийг иддэг. Тиймээс урьдчилан сэргийлэх үүднээс тоос шорооны бохирдолд байнгын хуурай цэвэрлэгээ хийх шаардлагатай.

Давхар хавтас, хайрцаг хийх

Бид ном цаастай хичнээн болгоомжтой харьцсан ч механик гэмтлийн нөлөөллөөр шингэн зүйлийн толбо, тоос шороо гэх мэт бохирдол, гэмтлийг бий болгодог бөгөөд энэ төрлийн эрсдэл учрах шалтгаан өндөр байдаг. Тиймээс хэрэглээнд байнга байдаг ном зохиолдоо шүлтлэггүй материалаар номын хавтас хийж мөн хальсаар бүрж гадны нөлөөллөөс учрах эрсдэлээс урьдчилан хамгаалах нь зүйтэй. Мөн ашиглагдахгүй номуудаа сав баглаа боодол хийж, эсвэл гялгар уутанд хийж битүүмжлэх нь илүү найдвартай.

Номын тавиурын зай хуваарилалт

Нийт номын тавиурын дүүргэлтийг 100%ь гэж үзвэл 80%-нь дүүргэлт хийж, хязгаарлах хэрэгтэй. Үлдсэн 20%-ийг агаар сэлгэлтийн орон зай болгон үлдээх нь үзэмж талаасаа ч зохистой байж болох юм.

Ном тус бүрийг шалгах

Ил задгай болон номын шүүгээнд урт хугацаагаар ном хадгалахдаа улирал тутамд 1 удаа үзлэг шалгалтыг ном тус бүр дээр хийж, анхаарал тавих нь чухал юм.

Файл	Тайлбар	Татах
Музейн үзмэрийг хадгалж хамгаалах заавар	Гэгээрлийн сайдын 1999 оны 49 тоот тушаалын хавсралт	Татах
Сан хөмрөгийн хадгалалт, хамгаалалт	Монгол улсын стандарт	Татах